ท้าวสมศักดิ์ (เจ้าจอมมารดาอึ่ง ในรัชกาลที่ 3)

ท้าวสมศักดิ์ (เจ้าจอมมารดาอึ่ง ในรัชกาลที่ 3) บาทบริจาริกา ใน พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว และเป็นพระมารดาของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรเสรฐสุดา

ท้าวสมศักดิ์
เจ้าจอมมารดาอึ่ง
เกิด	อึ่ง พ.ศ. 2352 อาณาจักรรัตนโกสินทร์
อนิจกรรม	พ.ศ. 2448 เมืองนครศรีธรรมราช มณฑลนครศรีธรรมราช ประเทศสยาม
ตระกูล	กัลยาณมิตร (โดยเกิด) จักรี (โดยสมรส)
คู่สมรส	พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว
บุตร	พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรเสรฐสุดา
บิดา	เจ้าพระยานิกรบดินทร์ (โต กัลยาณมิตร)
มารดา	ท่านผู้หญิงนิกรบดินทร์ (ลิ้ม)

ท้าวสมศักดิ์ (เจ้าจอมมารดาอึ่ง)
เกิด	พ.ศ. 2352
เสียชีวิต	17 มีนาคม พ.ศ. 2428
คู่สมรส	พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว
บุตร	พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรเสรฐสุดา
บุพการี	เจ้าพระยานิกรบดินทร์ (โต กัลยาณมิตร) ท่านผู้หญิงนิกรบดินทร์ (ลิ้ม)

ประวัติ

ท้าวสมศักดิ์ (เจ้าจอมมารดาอึ่ง ในรัชกาลที่ 3) เกิดเมื่อพ.ศ. 2352 เป็นธิดาของ เจ้าพระยานิกรบดินทร์ (โต กัลยาณมิตร) กับ ท่านผู้หญิงนิกรบดินทร์ (ลิ้ม)

ต่อมาเจ้าจอมมารดาอึ่งได้เข้าถวายตัวเป็นเจ้าจอมในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวและมีประสูติกาลพระธิดา 1 พระองค์คือ พระองค์เจ้าหญิงบุตรี เมื่อ 17 มิถุนายน พ.ศ. 2371 ซึ่งต่อมาได้รับการสถาปนาให้ทรงกรมที่ กรมหลวงวรเสรฐสุดา และต่อมาเจ้าจอมมารดาอึ่งยังได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ด้วยทรงพระกรุณาแต่งตั้งให้เป็น ท้าวสมศักดิ์

เจ้าจอมมารดาอึ่ง และพระธิดา ปรากฏในงานเขียนของแอนนา ลีโอโนเวนส์ ที่ว่าทั้งสองได้กักขังหน่วงเหนี่ยวนางทาสมุสลิมชื่อ ละออ (L'ore) กับบุตรชื่อ ทุกข์ (Thook) ที่ต่อมานางลีโอโนเวนส์ได้กราบบังคมทูลพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเพื่อดำเนินเรื่องไถ่ทาส โดยนางจะออกค่าใช้จ่ายเอง

ท้าวสมศักดิ์ (เจ้าจอมมารดาอึ่ง ในรัชกาลที่ 3) ป่วยเป็นโรคชรา ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อวันที่ 17 มีนาคม พ.ศ. 2428 อายุ 76 ปี เวลาบ่าย 4 โมง ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานโกศแปดเหลี่ยม ศพตั้งไว้ที่บ้านเจ้าพระยารัตนบดินทร์ (รอด กัลยาณมิตร) พระราชทานเพลิงศพ ณ เมรุวัดกัลยาณมิตรวรมหาวิหาร เมื่อวันพุธที่ 10 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2428

อ้างอิง

1. ส.พลายน้อย. พระบรมราชินีและเจ้าจอมมารดาแห่งราชสำนักสยาม. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ:ฐานบุ๊คส์. 2554, หน้า 284
2. Leonowens, Anna Harriet. The Romance of the Harem. Bedford : Applewood Books, 2010, p. 42-57
3. "ข่าวตาย" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 1 (ตอน 13): หน้า 115. 1 พฤษภาคม 2428. สืบค้นเมื่อ 4 สิงหาคม 2021.

​